Copyright wat is dat?
Iedere ontwerper en haker heeft er wel eens me te maken gehad. Je hebt iets ontworpen of gehaakt, je ziel en zaligheid in het ontwerp gelegd en niet te vergeten heel veel tijd. Je maakt dingen. Tekst, beeld, muziek, patronen. Je verkoopt of deelt ze online, op Instagram, je website of misschien op een beurs. Maar dan zie je opeens je werk ergens anders terug. Zonder naamsvermelding. Zonder toestemming. Herkenbaar? Dan ben je niet alleen. Tijd om helder te krijgen hoe copyright werkt en hoe jij jezelf kunt beschermen en wat wel en niet mag.
Of je nu patronen ontwerpt, schrijft, tekent, foto’s maakt of muziek produceert, vroeg of laat krijg je te maken met copyright. Maar wat is dat nu precies? En hoe voorkom je gedoe met auteursrechten, online of offline?
Copyright in het kort
Wat mag een ander niet doen?
Copyright (in het Nederlands: auteursrecht) is het recht van de maker op zijn of haar werk. Zodra jij iets origineels maakt, een tekst, foto, illustratie, lied of patroon, heb jij automatisch het copyright. Je hoeft het nergens aan te vragen of te registreren. Het is gewoon van jou. Vroeger werd wel eens het grapje gemaakt dat copyright het ‘right to copy’ betekende. Wij weten wel beter…
Zonder jouw toestemming mag iemand jouw werk niet:
- kopiëren of verspreiden
- publiceren (ook niet op social media)
- verkopen of er geld mee verdienen
- aanpassen en als eigen werk presenteren
- vertalen en als eigen werk presenteren
- het gebruiken in reclame of commerciële projecten
- het gebruiken op social media of websites zonder jouw naam en zonder toestemming
En ja, dat geldt óók als iemand zegt: “ik heb het gratis van internet gehaald.” Dat is geen vrijbrief.
Wat mag je als ontwerper niet doen?
Daar geldt precies hetzelfde. Gebruik je een afbeelding, tekst of liedje van iemand anders? Dan heb je toestemming nodig. Geen uitzondering. Zelfs niet als je “de bron vermeldt”. Bronvermelding is netjes, maar geen toestemming.
Wat mag dan wél?
- Publiek domein: Werken waarvan het copyright is verlopen (meestal 70 jaar na de dood van de maker).
- Creative Commons: Sommige makers geven bewust toestemming om hun werk te gebruiken, onder bepaalde voorwaarden.
- Eigen werk: Altijd veilig. Maak het zelf en je zit goed.
- Aangekocht materiaal: Let wel op de gebruiksrechten. Een gekocht beeld betekent niet automatisch dat je het overal voor mag gebruiken.
Waarom het belangrijk is
Copyright is geen regel om mensen dwars te zitten. Het is bescherming. Voor jou als maker, en voor anderen. Het zorgt ervoor dat creativiteit gewaardeerd en eerlijk behandeld wordt. Wil je iets gebruiken van iemand anders? Vraag het gewoon. Meestal krijg je met een beetje respect gewoon ja.
Hoe bescherm je jezelf?
- Zet je naam op je werk bijvoorbeeld een watermerk over je patroon.
- Zie je je werk ergens zonder toestemming? Reageer. Stuur een DM of mail met een nette, duidelijke boodschap.
- Laat het niet los als iemand je werk zonder toestemming gebruikt. Als jij het niet beschermt, doet niemand het voor je.
- Je mag eisen dat het verwijderd wordt. Of zelfs een vergoeding vragen. Jij bepaalt.
Je werk is waardevol. Of je nu net begint of al jaren bezig bent, jouw stijl, jouw ideeën, jouw uitwerking: dat is niet zomaar vervangbaar. Copyright zorgt ervoor dat jouw werk als maker serieus genomen wordt. Gebruik dat recht. En respecteer dat recht bij anderen. Dus zie je een mooi patroon op social media, vraag dan om een link naar het patroon maar vraag niet om een kopie.
Tot blogs,
Marja Waalwijk
www.tjeempie.com
Download het gratis e-book Negen Vrolijke Dierenvriendjes
Deze Vrolijke Dierenvriendjes zijn ontworpen door Marjan van der Leer, exclusief voor Gek op Haken. Het staat vol met foto’s en duidelijke patronen.
